EYÜPSULTAN’DA BİR TARİH YOK OLUYOR

1930 Yılında Yüksek mühendis Naşit Arıkan tarafından inşaatına başlanan Fil Köprüsü 1932 yılında kullanıma açılmıştı.

Sünnet köprüsü ile kardeş olarak anılan Fil Köprüsüde Sünnet Köprüsü gibi tarihin derinliklerine doğru gidiyor.

Sünnet Köprüsü’de yol genişletme çalışmaları esnasında yıkımıştı.

Tarihçesi

Silahdarağa ve Sünnet köprüleri aynı şekilde, tamamen ayni olarak, projelendirilmiş ve 1932 yılında yapılmışlardır.

Silahdarağa köprüsü Kağıthane deresi üzerinde ve Sünnet köprüsü Alibey deresi üzerindedir. Bu iki dere güneyde birleşir ve Haliç adını alır.

Günümüzde Silahdarağa köprüsü öncesinde aynı bölgede bulunan köprünün adı ile "Fil Köprüsü" olarak anılmaktadır. Silahdarağa köprüsünü 2015 yılında ziyaret ettim. Ancak Sünnet köprüsü ile ilgili bir ipucu bulamadım.

Köprü 34m açıklıkta ve 7 m yüksekliktedir. Bu kemer tipi kuşak kemer olarak adlandırılır.

Köprü genişliği 5.3m yoldan ve her iki yanda 0.6m yaya kaldırımından oluşur. Toplam genişlik 6.5m'dir. Köprünün döşeme üzeri asfalt ve koruma tabakasından sonra parke kaldırımı döşenmiştir.

Zemin

Zemin koşullarının oldukça kotu "yumuşak ve çürük" olması köprü tipini belirlemiştir. Zemin koşulları köprü yakınlarındaki Silahdarağa elektrik santrali inşaatı sırasında saptanmıştır. Bu nedenle zemini daha iyi anlamak için ek sondajlar yapılmış ve 23m boyunda ahşap kazık test edilmiştir.

Test sonucunda zayıf zeminin 20 m gibi bir derinlikte bulunduğu görülmüştür. Bu yüzden köprü kazıklarının uzun olması ve kazık yüklerinin sinirli bir değerde tutulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Köprü Çalışmaları:

Yerel yönetim (Vilayeti) tarafından yaptırılan ilk projede köprü düz kiriş tipinde projelendirilmiştir. Kenarayaklar konsol olarak uzatılarak açıklık azaltılmıştır. Kenarayak konsolları arkada iksa duvarları ile desteklenmiştir.

Bu proje ile ihale edilmiş ve sadece köprü yapısı için 253 844.TL kesif bedeli üzerinden 6.5 indirimle 237.344 TL ile ihalesi tamamlandığı halde, onaylanmamıştır.

Sonrasında Nafia tarafından kuşak kemer tipinde projelendirilmiştir. Her iki köprü ayni şekilde "çizilerek" ihaleye konmuştur.

Bu yeni projeye gore köprü yapısı 108.852 TL olmuştur. Yol isleri ile beraber iki köprünün toplam yapımı 122.917 TL tutmuştur.

Ayni köprü icin iki ayrı proje arasında yarı yarıya fiyat farkı olması, köprü ve yollar kanunun getirdiği disiplin ve köprü tasarımı icin oluşturulan teknik kadronun yararını acık olarak göstermektedir.

Kazıkların Seçimi:

ihaleye katılanlar herhangi bir maliyet artırımı olmamak şartıyla, 3 farklı kazık tipini kullanmak konusunda serbest bırakılmıştır.

Ahşap dairesel kazıklar, kazık ortasında en az 35cm çapında ve kazık uçlarında en az 25 cm olacaktır. Kazık boyu 20m'yi geçtiği durumda, sağlam ve emin bir şekilde, sadece bir adet, ek yapılacaktır. Ek yerinde her iki kazık min. 35 cm çapında olacaktır.

Ahşap dört köşe kazıklar ise en az 8m boyunda parçalardan oluşacak ve en fazla iki adet ek olmak üzere, 25 m ye kadar uzatılacaktır. Boyutları ise her iki kenar eşit olacak şekilde 0.3-0.4m olacaktır.

Betonarme kazıklar 350 dozajlı ve 217 kg/m3 demir oranına sahip olacaktır. 35x35 cm kesitli kazıklar, ortası boşluklu kutu kesit olarak detaylandırılabilecektir. Ancak bas ve uçlarda darbelere karsı dayanım sağlamak icin 2m boyunca kesitler dolu kesit olacaktır.

Projenin en masraflı ve önemli kısmını oluşturan kazıkların, ihalesinde esneklik sağlanması, yüklenicinin kazık tipini seçmek konusunda serbest bırakılması, ihaleye katılımı artırmıştır.

İşi alan yüklenici dört köşe kazık sistemini tercih etmiştir.

Yaratıcı Tasarım:

Her ayakta 34 kazık bulunmaktadır. Kazıklara gelen yükü mümkün olduğunca azaltmak için ayaklar içi boş olarak yapılmıştır.

Üstyapı yükleri direk olarak 90x90cm boyutunda beton kolonlar ve kiriş ve döşeme sistemi ile kazıklara aktarılmaktadır.

Toprak itkisini karşılamak üzere doğrudan doğruya zemine oturan ve kazıklardan bağımsız bir betonarme sandık oluşturulmuştur.

Ayakta mesnetler çelikten yapılmıştır.

Kemer Boyutları:

Kemer anahtarda 70x80cm ve üzengide 70x100cm'dir. Rüzgar ve yanal asimetrik yüklemelere karşı dayanım 4 adet rüzgar kirişi - enleme- kiriş ile sağlamıştır.

Döşeme en dışta iki gergi dışında, boyuna yönde 6 adet kiriş üzerine oturur ve sonrasında toplamda 14 tane olan kirişlerle gergilere aktarılır. Böylece döşeme 13 eşit parçaya bölünmüştür.

Kemer askıları 50x20cm boyutundadır. 

Yapım:

Mil içinde kazık çakıp iskele kurmak mümkün olmadığından, önce kemer betonları kenarayaklara oturan ahşap kafes sistemli bir kiriş yardımıyla dökülmüştür. Kemerden sonra döşeme, gergi ve askılar inşa edilmiştir.

Böylece, aynı zamanda çekmeye çalışan askı ve gergilerin çatlaması da biraz engellenmiştir.

İnşaat 25.08.1930 tarihli ihale ve sözleşme ile, 25.07.1932 tarihinde bitirilmiştir.

Kaynak:14th June 2016, KantarAtlas tarafından yayınlandı